گر گفته شود اصل در دفاع در دادگاه ، شفاهي بودن آن است ، سخن گزاف و بيهوده اي نيست . شنيده ها و خوانده ها و ديده ها نيز اين مطلب را تأييد مي كند و معمولاً وقتي سخن از وكلاي نام آور يا ماهر و چيره دست در ميان است ، كساني مطرح مي شوند كه مدافعات شفاهي آنها – به ويژه در امور كيفري و بالاخص در مسائل جنايي- مشهور است .
بديهي است «دفاع مكتوب» كه به صورت دادخواست و لايحه جلوه گر مي شود ، در جاي خود مهم و تعيين كننده است و چه بسا، در مواردي، اهميت آن از دفاع شفاهي بيشتر باشد . به ويژه در دعاوي مدني (حقوقي) كه حملة خواهان با «دادخواست» آغاز مي شود و خوانده در مرحله بدوي، قانوناً ، مكلف به دفاع شفاهي است . اما در اغلب موارد لايحة دفاعيه مكمّل شفاهي مي شود .
در گذشته های دور در دانشکده های حقوق ما ، روش دفاع شفاهی را در «دادگاه نمایشی» یا «moot court» به دانشجویان می آموختند.
این روش بعد از انقلاب تا سالها متروک ماند امّا این اواخر در برخی دانشکده های حقوق احیاء شده است. همچنین در حوزه های علمیه روش «مباحثه» به نوعی طلاب را برای سخن گفتن در جمع و استدلال شفاهی آماده می کند .
تردیدی نیست که سخن گفتن در حضور جمع کار سهلی نیست. حال اگر این سخن گفتن به منظور احقاق حق کسی و در حضور شخصی باشد که تصمیم او در خصوص این احقاق حق تعیین کننده است و فرد يا افراد ديگري هم حضور دارند كه پاسخگو و نفي كنندة سخنانش هستند، قضیه پیچیده تر و کار دشوارتر خواهد شد. به ویژه اگر فرد سخنگو آموزش خاصّ لازم را ندیده باشد. از این رو وکیل پس از آنکه موجبات دفاع شفاهی را، از هر حیث، آماده کرد باید دفاع خود را -بارها و بارها- تمرین کند . این معنی را حتّی به وکلای قدیمی – به ویژه در محاکمات مهم - می توان توصیه کرد . تمرین دفاع و استدلال را می توان با یک همکار انجام داد و از وی خواست که جنبه های گوناگون دفاع را - از جهات موضوعی ، حکمی ، نحوة عرضه و ارائه و شیوة بیان – مورد نقد بی رحمانه قرار دهد. نقدی که وکیل در عمل در دادگاه با آن مواجه خواهد شد.
نتیجه این تمرین و نقد می تواند این باشد که وکیل قسمتهایی از مطالب را، در مقام مدیریّت زمان، حذف یا خلاصه کند و در پاره ای موارد نحوة بیان و استدلال را تغییر دهد.
منبع: کتاب دفاع و استدلال شفاهی در دادگاه-بهمن کشاورز
